Focaccia a pizza - czym się różnią?

Trudno o bardziej wyraziste symbole włoskiego piekarnictwa niż focaccia i pizza. Oba wypieki zachwycają prostotą składników i wszechstronnością, lecz mimo częstych porównań nie są to dania bliźniacze. Choć dzielą podstawowe komponenty, ich charakter, konsystencja i rola w kuchni znacznie się rozmijają.

Zapraszamy do zapoznania się z poniższym artykułem, w którym wyjaśnimy, czym jest focaccia a czym pizza i przedstawimy różnice pomiędzy tymi dwoma daniami.

Pochodzenie focacci i pizzy

Wczesne dzieje tych wypieków rozchodzą się niczym ścieżki prowadzące w przeciwnych kierunkach. Focaccia i pizza nie wywodzą się z tego samego punktu kulinarnego rodowodu. Focaccia, znana jeszcze w czasach przedrzymskich, związana była z obrzędami i codziennością Etrusków, Liguryjczyków i starożytnych mieszkańców Piemontu. Tworzona była jako płaski placek z mąki, oliwy i wody, wypiekany na rozgrzanym kamieniu lub żarze. Cechowała ją prostota, ale również wyjątkowa sprężystość i elastyczność, będąca wynikiem wolniejszego dojrzewania ciasta oraz obecności dużej ilości tłuszczu.

Pizza pojawiła się później. Jej dzisiejszy kształt to rezultat neapolitańskich innowacji z XVIII i XIX wieku. Początkowo stanowiła tani, sycący posiłek dla miejskiej ludności. Klasyczna pizza neapolitańska – cienka, z charakterystycznym rantem, podawana z pomidorami San Marzano i mozzarellą di bufala – szybko wyszła poza granice regionu, by w XX wieku stać się jedną z najbardziej rozpowszechnionych potraw na świecie.

Ciasto – główna różnica między focaccią a pizzą

Ciasto stanowi najważniejszą różnicę pomiędzy focaccią a pizzą. Mimo że obydwie te potrawy opierają się na mące, wodzie, soli i drożdżach, odmienności w proporcjach oraz technice przygotowania sprawiają, że ich struktura znacząco się rozchodzi. Focaccia wyróżnia się ciastem napowietrzonym, puszystym i wyraźnie miękkim. Efekt ten uzyskuje się m.in. dzięki dłuższemu czasowi fermentacji oraz dużej zawartości oliwy z oliwek, która nie tylko wpływa na konsystencję, ale także nadaje powierzchni chrupkość przy jednoczesnym zachowaniu wilgotności wnętrza.

Ciasto na pizzę, szczególnie w stylu neapolitańskim, posiada zdecydowanie mniej tłuszczu. Jego zadaniem nie jest wchłanianie oliwy, lecz utworzenie elastycznej, cienkiej podstawy, która po upieczeniu w bardzo wysokiej temperaturze zyskuje elastyczność z wyraźnie przypieczonymi brzegami. Pizza nie powinna być miękka i pulchna na całej powierzchni – charakteryzuje ją cienki środek, wypieczony spód i miękki rant.

Wygląd i sposób pieczenia pizzy oraz focaccii

Forma wypieku dostarcza czytelnych wskazówek. Focaccię zazwyczaj piecze się w prostokątnych lub kwadratowych blachach, co pozwala na równomierne wypełnienie całej powierzchni. Na focacci spotykają się gruboziarnista sól, rozmaryn, karmelizowana cebula, oliwki, a czasem nawet cienko pokrojone ziemniaki. Te dodatki wnikają w ciasto – nie są nałożone na nie, jak w przypadku pizzy, lecz zatopione w strukturze, co znacząco wpływa na wrażenia przy spożyciu.

Pizza natomiast niemal zawsze przybiera kształt koła. Składniki trafiają na jej powierzchnię już po rozwałkowaniu lub ręcznym formowaniu ciasta, a kolejność ich układania nie pozostaje bez znaczenia – najpierw sos, potem ser, a na końcu reszta dodatków. W przeciwieństwie do focacci, pizza jest wypiekiem bardziej ekspresyjnym, wymagającym uważnego balansu między chrupkością spodniej warstwy a soczystością składników ułożonych na wierzchu.

Zastosowanie kulinarne focacci i pizzy – różne role na talerzu

Rozbieżność między focaccią a pizzą widoczna jest także w kontekście kulinarnego zastosowania. Focaccia częściej pojawia się jako przekąska, wypełniacz stołu, podstawa do kanapek typu panino, a nawet alternatywa dla pieczywa w eleganckich trattoriach. Z powodzeniem serwuje się ją na zimno, a jej trwałość pozwala na przechowywanie przez kilka dni bez większej utraty walorów smakowych.

Pizza natomiast funkcjonuje jako danie główne – świeżo upieczona, gorąca, z ciągnącym się serem i aromatycznymi dodatkami. Jej forma rzadko dopuszcza konsumpcję w charakterze dodatku – jest daniem samym w sobie. Często spożywana od razu po wyjęciu z pieca, traci na jakości wraz z upływem czasu. Recykling pizzy z poprzedniego dnia to raczej domowa konieczność, a nie intencjonalny wybór smakosza.

Regionalne wariacje pizzy i focacci

Warto wspomnieć, że zarówno focaccia jak i pizza posiadają wiele lokalnych odmian. Focaccia genueńska (focaccia alla genovese) charakteryzuje się cienką powierzchnią, wyraźnie posmarowaną oliwą, z wyczuwalnymi wgłębieniami wykonanymi palcami piekarza tuż przed włożeniem do pieca. Z kolei focaccia barese, pochodząca z Apulii, zawiera często dodatki w formie pomidorków cherry i oliwek, co zbliża ją wizualnie do pizzy, choć konsystencja nadal jest inna.

Pizza nie pozostaje w tyle – poza neapolitańską istnieje wiele stylów: rzymska (pizza al taglio), sycylijska (grubsza, prostokątna), a także nowoczesne wariacje, jak pizza bianca bez sosu pomidorowego czy regionalne hybrydy dostępne w mniejszych miastach. Każda z nich to osobny rozdział w historii włoskiej kuchni, lecz ich wspólnym mianownikiem pozostaje forma posiłku „na gorąco”.

Zastosowania kulinarne pizzy i focaccii

Choć focaccia i pizza mają wspólne korzenie, różnice między nimi są wyraźne i znaczące. Focaccia to wypiek, który łączy w sobie prostotę i bogactwo smaków, doskonały jako przekąska, dodatek do posiłków czy baza do kanapek. Z kolei pizza, z jej bogatymi, soczystymi składnikami i charakterystycznym cienkim ciastem, pozostaje królową na talerzu głównym.

Zarówno focaccia, jak i pizza, mają swoje miejsce w sercu kuchni włoskiej, której tradycje sięgają wieków. Ich odmienność sprawia, że każda z nich ma do zaoferowania coś wyjątkowego, nie tylko pod względem smaku, ale również kulturowym. Wybór między nimi jest więc kwestią osobistego gustu oraz okazji.